An Academic “Internationale” of Women? Solidarity, Rivalry, and Loneliness in Switzerland (1870−1900)

This paper examines the experience of the first generations of women studying in Switzerland. The text corpus consists of autobiographical accounts, letters, and fiction by German, Russian, and Polish authors. Among the first female students in Switzerland, there were such figures as Vera Figner, Olga Lubatovich, Franziska Tiburtius, Ricarda Huch, Rosa Luxemburg, Anna Tomaszewicz-Dobrska, Gabriela Iwanowska-Balicka, Zofia Daszyńska-Golińska, and Józefa Joteyko. The paper discusses the issues of (international) female cooperation and solidarity, on the one hand, and, on the other, it highlights the disparity between the self and the world, as well as the efforts to maintain the separateness of the national group.Artykuł przygotowany ze środków projektu finansowanego w ramach programu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego pod nazwą „Regionalna Inicjatywa Doskonałości” na lata 2019−2022, nr projektu 009/RID/2018/19, kwota finansowania 8 791 222,00 zł.m.bednarczuk@uwb.edu.plMonika Bednarczuk – dr hab., literaturoznawczyni, pracuje na Uniwersytecie w Białymstoku. Autorka książek: Obraz hiszpańskiej wojny domowej lat 1936–1939 w piśmiennictwie polskim (2008); Znani, nieznani, nierozpoznani. O kilku figurach zbiorowej wyobraźni (wraz z Ewą Pogonowską, 2009); Kobiety w kręgu prawicy międzywojennej. Idee, sylwetki, strategie pisarskie (2012); Kulturtransfer in der Provinz. Wilna als Ort deutscher Kultur und Wissenschaft 1803–1832 (wraz z Katarzyną Filutowską, Martą Kopij-Weiss i Mirją Lecke, 2020).Uniwersytet w BiałymstokuAndronowska E., Dziennik oraz inne zapiski Emilii z Andronowskich 1v Abramowskiej, 2v Waryńskiej, Biblioteka Narodowa, rps II 11047.Andronowska E., Listy do męża Edwarda Abramowskiego, t. 2, Biblioteka Narodowa, rps II 11054/2.Bonner T.N., Rendezvous in Zurich: Seven Who Made a Revolution in Women’s Medical Education, 1864–1874, „Journal of the History of Medicine and Allied Sciences” 1989, vol. 44, no. 1, s. 7–27.Creese M.R.S., Cresse T.M., Ladies in the Laboratory IV: Imperial Russia’s Women in Science, 1800–1900. A Survey of Their Contribution to Research, Lanham MD 2015.Czajecka B., [wstęp] [w:] T. z Kosmowskich Krajewska, Pamiętnik, przyg. do druku B. Czajecka, Kraków 1989.Das Frauenstudium an den Schweizer Hochschulen, Hrsg. Schweizerischer Verband der Akademikerinnen, Zürich 1928.Daszyńska Z., Die Stellung der modernen Frauenbewegung zur Arbeiterinnenfrage, „Sozialistische Monatshefte” 1897, H. 1, s. 141–145.Daszyńska-Golińska Z., Dr. Zofja Daszyńska-Golińska pionierka wiedzy gospodarczo-społecznej w Polsce: notatki autobiograficzne, Kraków 1932.Dejcz L., Pionierzy ruchu socjalistycznego w Królestwie Polskim (fragmenty) [w:] Wspomnienia o „Proletariacie”, Warszawa 1953, s. 21–52.Duc A., Sind es Frauen? Roman über das dritte Geschlecht, Berlin 1976.Duensing F., Ein Buch der Erinnerung, Hrsg. von ihren Freunden mit Beiträgen von R. Huch, M. Baum, L. Curtius und A. Erkelenz, 3. verm. Auflage, Berlin 1926.Figner W., Trwały ślad, cz. 1, przeł. J. Mincowa, wstęp M. Wierzchowski, Warszawa 1962.Forrer-Gutknecht E., Zur Geschichte des Frauenstudiums an der Universität Zürich [w:] Das Frauenstudium an den Schweizer Hochschulen, Hrsg. Schweizerischer Verband der Akademikerinnen, Zürich 1928.Frapan I., Wir Frauen haben kein Vaterland. Monologe einer Fledermaus, Berlin 1899.Grabski S., Pamiętniki, t. 1, do druku przyg. i wstępem opatrzył W. Stankiewicz, Warszawa 1989.Hibner Koblitz A., Science, Women, and the Russian Intelligentsia: The Generation of the 1860s, „Isis” 1988, vol. 79, no. 2, s. 208–226.Huch R., Frühling in der Schweiz [1938], Stuttgart 1965.Huch R., Über den Einfluss von Studium und Beruf auf die Persönlichkeit der Frau. Vortrag, gehalten im Vereine für erweiterte Frauenbildung am 12. März 1902 [w:] eadem, Gedichte, Dramen, Reden, Aufsätze und andere Schriften, Köln 1971, s. 743–753.Hulewicz J., Sprawa wyższego wykształcenia kobiet w Polsce w XIX wieku, Kraków 1939.Hulewicz J., Wstęp [w:] R. Pachucka, Pamiętniki z lat 1886–1914, wstępem i objaśn. opatrzył J. Hulewicz, Wrocław 1958, s. V–XII.Jeż T.T., Jaskółki, „Tygodnik Ilustrowany” 1891, nr 91−104.Karbowiak A., Młodzież polska akademicka za granicą 1795–1910, Kraków 1910.Knight A., The „Fritschi”: A Study of Female Radical in the Russian Populist Movement, „Canadian-American Slavic Papers” 1975, vol. 9, iss. 1, s. 1–17.Kochański A., Róża Luksemburg, Warszawa 1976.Kodisowa J., Studia filozoficzne. Wybór pism, Warszawa 1903.Kodisowa J., Wspomnienia z lat ok. 1870–1890, Biblioteka Narodowa, rps akc. 13660.Kodis-Freyer Z., Wspomnienia, Biblioteka Narodowa, rps akc. 11258.Krajewska z Kosmowskich T., Pamiętnik, przyg. do druku B. Czajecka, Kraków 1989.Krupski S., Pod skrzydłami Almae Matris, „Kłosy” 1879, nr 749, s. 301.Krzywobłocka B., Cezaryna Wojnarowska, Warszawa 1979.Kuczalska-Reinschmit P., „E pur si muove...”. Publicystyka społeczna z lat 1881–1918, wyb. i wstęp A. Zawiszewska, Szczecin 2016.Kulikowska M., Dziennik Marceliny Kulikowskiej z lat 1897–1910. Notes 1, od 30 czerwca 1897 do 12 maja 1899, Biblioteka Jagiellońska, rps 7377 I/1.Kulikowska M., Notatki Marceliny Kulikowskiej pisane w formie dziennika od października 1894 do lutego 1897 r., Biblioteka Jagiellońska, rps 7378 II.Limanowski B., Pamiętniki (1870–1907), oprac. J. Durko, Warszawa 1961.Lipkowski O., Józefa Joteyko. Życie i działalność, Warszawa 1968.Liste des autorités, professeurs, étudiants et assistants de l’ Université de Genève, Semestre d’été 1884, Genève 1884.Meijer J.M., Knowledge and Revolution: The Russian Colony in Zurich (1870–1873), Assen 1955.Męczkowska T., Listy Teodory Męczkowskiej do męża Wacława, Biblioteka Narodowa, rps 10307 II.Morżkowska A., Tak było, „Niepodległość” 1934, t. 9, z. 2 (22), s. 200–220.Nagórska W., Anna Tomaszewicz Dobrska, „Niepodległość” 1935, t. 12, z. 2 (28), s. 183–192.Neumann D., Studentinnen aus dem Russischen Reich in der Schweiz (1867–1914), Zürich 1987.Nusbaum-Hilarowicz J., Pamiętniki przyrodnika. Autobiografia, Lwów 1921.Pachucka R., Pamiętniki z lat 1886–1914, wstępem i objaśn. opatrzył J. Hulewicz, Wrocław 1958.Rawita-Gawroński F., Ćmy nocne, „Kłosy” 1887, nr 1157−1174Ritz G., Nowy polski tekst o Szwajcarii z perspektywy kobiet. Między romantyzmem a modernizmem, „Wiek XIX” 2012, r. 5 (47), s. 33–67.Rogger F., Der Doktorhut im Besenschrank. Das abenteuerliche Leben der ersten Studentinnen – am Beispiel der Universität Bern, Bern 1999.Rowbotham S., Women in Movement: Feminism and Social Action, London–New York 1992.Samotyhowa A., Dziennik 1897–1919, Biblioteka Narodowa, rps I 11005.Schirmacher K., Züricher Studentinnen, Leipzig–Zürich 1896.Schumacher H., Tych F., Julian Marchlewski. Szkic biograficzny, Warszawa 1966.Smith-Rosenberg C., The Female World of Love and Ritual: Relations between Women in Nineteenth-Century America, „Signs” 1975, no. 1, s. 1–29.Sprawozdanie z czynności Tow. Młodzieży Polskiej w Zurychu za rok 1882–83, „Kurier Polski w Paryżu” 1884, nr 5 (1 marca), s. 2–3.Stadler-Labhart V., Rosa Luxemburg an der Universität Zürich, Zürich 1978.Tiburtius F., Erinnerungen einer Achtzigjährigen, Berlin 1923.Tuve J.E., The First Russian Women Physicians, Newtonville MA 1984.Zapolska G., Do Adama Wiślickiego, [Paryż] 14 I 1891 [w:] eadem, Listy, t. 1, zebr. S. Linowska, Warszawa 1970, s. 131.Zawiszewska A., Aktivitätsmodelle der deutschen Frauenbewegung um die Wende vom 19. zum 20. Jahrhundert in gesellschaftlicher und publizistischer Tätigkeit von Paulina Kuczalska-Reinschmit, przeł. D. Sośnicka, „Colloquia Germanica Stetinensia” 2016, nr 25, s. 101–120.Zawiszewska A., „Ster” pod redakcją Pauliny Kuczalskiej-Reinschmit. Lwów 1895–1897 (z antologią i bibliografią zawartości), Szczecin 2017.Zawiszewska A., „Tłumaczka Taylora i Morgana”. O Aleksandrze Bąkowskiej i jej działalności społecznej, „Przekładaniec” 2011, nr 4, s. 50–89.Frapan I., Wir Frauen haben kein Vaterland. Monologe einer Fledermaus, Berlin 1899, http://www.zeno.org/Literatur/M/Frapan,+Ilse/Romane/Wir+Frauen+haben+kein+Vaterland [dostęp: 30.11.2019].Jahresberichte der Universität Zürich seit 1833: Jahresbericht 03.1891–04.1892, StAZH Z 70. 3095, https://www.archives-quickaccess.ch/stazh/jbuzh/ref/Z+70.3095+(S.+37-72) [dostęp: 25.10.2019].Listes des autorités, professeurs, étudiants et auditeurs, laboratoires et cliniques, 1874–1935, Université de Genève, https://unige.ch/archives/adm/documents-en-ligne/listes-des-autorites-professeurs-etudiants-auditeurs-et-laboratoires/ [dostęp: 20.10.2019].Matrikelbücher der Universität Bern 1805–1925, http://www.archivwissenschaft.ch/uab/matrikel/00039739.pdf [dostęp: 25.10.2019].Matrikeledition der Universität Zürich 1833–1924, http://www.matrikel.uzh.ch/active/static/26301.htm [dostęp: 20.10.2019].http://www.matrikel.uzh.ch/active/static/28328.htm [dostęp: 15.10.2019].http://www.matrikel.uzh.ch/active/static/27325.htm [dostęp: 20.10.2019]http://www.matrikel.uzh.ch/active/static/27273.htm [dostęp: 20.10.2019].http://www.matrikel.uzh.ch/active/static/28063.htm [dostęp: 20.10.2019].http://www.matrikel.uzh.ch/active/static/535.htm [dostęp: 21.10.2019].http://www.matrikel.uzh.ch/active/static/25486.htm [dostęp: 21.10.2019].http://www.matrikel.uzh.ch/active/static/27955.htm [dostęp: 23.10.2019].2 (44)53